عید نوروز

عید نوروز، شرح:

در جمهورى اسلامى ایران تقویم دو گونه است . یک تقویم بر اساس سال قمرى مبتنى است و دیگرى بر اساس سال شمسى (خورشیدى) قرار دارد. مبداء سال قمرى ، هجرت رسول گرامى اسلام حضرت محمد بن عبدالله صلى الله علیه و آله از مکه مکرمه به مدینه منوره مى باشد، که برابر با سال 622م بوده است. سال هق تا سنه 1344 مبناى تاریخ رسمى کشور ایران بود. در آن سال که بر حسب تاریخ 1304 سال شمسى از هجرت پیامبر عظیم الشأن اسلام مى گذشت ، تاریخ شمسى (خورشیدى ) براى امور دولتى انتخاب شد و به موجب قانون رسمیت یافت .اصل هفدهم قانون اساسى جمهورى اسلامى ایران در این باره مى گوید: مبداء تاریخ رسمى کشور، هجرت پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله است و تاریخ هجرى شمسى و هجرى هر دو معتبر است ، اما مبناى کارادارات دولتى هجرى شمسى است .

سال قمرى ده روز و شش ساع و یازده ثانیه کمتر از سال شمسى است آغاز سال شمسى نخستین روز بهار است که مطابق 21 یا 22 مارس از سال مسیحى مى باشد. شش ماه نخستین سال را سى و یک روز مى شمارند و ماههاى بعد باستثناى اسفند ماه که گاه بیست و نه روز مى شود را سى روز به حساب مى آورند.

ایرانیان روز اول فروردین را نوروز مى نامند. در زمانهاى قدیم ، نوروز در اول بهار نبود و گاه به بهار و گاه به تابستان و... مى افتاد.

در سال 471 هق به فرمان سلطان جلال الدین ملکشاه سلجوقى ، حکیم عمر خیام و چند منجم دیگر تقویم جلالى را تنظیم کردند و نوروز را در روز اول بهار یا نخستین روز برج حمل قرار دادند. بدین منظور مقرر شد که هر چهار سال یک روز بر تعداد روزهاى سال بیفزاید و سال چهارم را 366 روز حساب کنند، و پس از هر 28 سال(هفت دوره چهار ساله ) به جاى آنکه به آخرین ماه سال یک روز بیفزایند، این روز را به نخستین دوره بعد یعنى دوره نهم اضافه کنند. بدین ترتیب سال جلالى نزدیکترین سالهاى جهان به سال شمسى شد. سال شمسى حقیقى 365 روز و 5 ساعت و 48 دقیقه و 64 ثانیه است .

یکی از کهن ترین و بزرگترین منابعی که به این جشن و افسانه ها و آیین های مربوط پرداخته است، کتاب آثارالباقیه اثر ابوریحان بیرونی(متوفی 440هجری قمری) است. او می نویسد:

«سال نزد فارسیان چهار فصل بود... بر حسب این فصول عیدهایی داشتند که به علت اهمال در کبیسه، روز این عیدها جابجا می شود. از جمله این اعیاد یکی روز اول فروردین ماه یعنی نوروز بود، که روزی بس بزرگ است و به علت زنده شدن طبیعت، گویند: آغاز خلقت جهان در آن روز بوده است و...

...در آغاز نوروز در اول بهار قرار نداشت، بلکه در انقلاب صیفی، یعنی اول تابستان واقع می شد...اما نوروز به علت اهمال در کبیسه گیری کم کم به تاخیر می افتاد تا اینکه در عصر بیرونی، با دخول خورشید به برج حمل، یعنی اول بهار مصادف شده به این جهت ملوک خراسان به اسواران خود، هم خلعت بهاری و هم خلعت تابستانی می دادند...»

چنین بنظر می رسد که پنج روز نخستین سال نوروز عامه، یعنی جشن همگانی بود. حال آنکه روز ششم که خرداد روز نام داشت نوروز خاصه یعنی جشن پادشاه و بزرگان بوده است. رسم خانه تکانی، در شب عید شامل آداب مختلف بوده است.

بیرونى در این باره مى نویسد: نوروز بزرگ جشن بس عظیم است و حوادثى بس بزرگ در آن روز رخ داد و آفرینش جهان پایان یافت، زردشت با خداوند مناجات کرد، کیخسرو به آسمان رفت ، نعمتهاى جهان تقسیم شد...

...در آن روز، مراعات کردن برخى رسوم انسان را از بلایا به دور مى دارد.از جمله این رسوم یکى سبز کردن جو بوده که بى تردید آیین سبزکردن حبوبات و چیدن هفت سین از آنجا سرچشمه گرفته است...

عید نوروز، ریشه در سنت‏های اقوام ایرانی دارد که به گذشته بسیار دور منتهی می‏گردد. به نوشته تاریخ نگاران، پس از اسلام با تصرفات و تغییراتی که در آن به عمل آمده تاکنون در میان ایرانیان باقی مانده است. ایرانیان باستان معتقد بودند که در ایام نوروز، ارواح مردگان به خانه‏ها باز می‏گردند. به این جهت مردم باید خانه‏های خود را در این ایام، پاکیزه کنند، فرش‏های زیبا بگسترانند و غذای خوب طبخ نمایند.

در صدر اسلام، ایرانیانی که در مرکز خلافت به سر می‏بردند طبق سنت ملی خویش به این عید پایبند بودند. در خبر است که برای امیرالمومنینعلیه السلام هدیه نوروزی آوردند و نیز امام صادقعلیه السلام فرمود:  در عید نوروز حق تعالی در روز اَلَست، از ارواح بندگان پیمان گرفته است که او را به یگانگی بپرستند و برای او شریکی قرار ندهند. این روز، اولین روز طلوع آفتاب، اولین روزِ وزیدن بادها و رویش گیاهان می‏باشد. در این روز، جبرئیل بر حضرت رسولصلی الله علیه و آله وحی آورد و بعثت پیامبر از این روز آغاز شد و پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله در چنین روزی، بت‏های کافران را نابود کرد، روزی است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در غدیر خم برای ولایت امیرالمومنینعلیه السلام از مردم پیمان گرفت. روزی که آن حضرت بر خوارج نهروان پیروز شد و روزی است که قائم ما اهل‏بیتعلیه السلام ظهور خواهد کرد  (بحار، ج 56، ص 119). سیدبن طاووس که از دانشمندان بزرگ شیعه است درباره نوروز می‏نویسد:  و در چنین روزی مردم باید همانند روز مبعث و غدیر، با دعا و نماز و روزه به سپاسگزاری از افاضه نعمت بزرگ هستی بپردازند و با استعمال بهترین عطرها و پوشیدن تمیزترین جامه‏ها به استقبال آن روند.

 

پی نوشت و منابع

1.روزها و رویدادها، سال شمسی